دالایی لاما اعلام کرده است که جانشین او خارج از چین زاده خواهد شد. این در حالی است که دولت پکن اصرار دارد که تناسخ بعدی دالایی لاما باید از داخل چین انتخاب شود.
عالی‌ترین رهبر بودیسم تبتی جهان در کتاب جدید خود نوشته است: «از آنجا که هدف از تناسخ، ادامه کار سلف خود است، دالایی لامای جدید در دنیای آزاد متولد خواهد شد.»
دالایی لاما نه‌تنها یک شخصیت معنوی، بلکه چهره‌ای سیاسی نیز به شمار می‌رود و دولت چین اصرار دارد که باید تمامی تناسخ‌های لاماهای ارشد بودایی – از جمله دالایی لاما – با تایید پکن صورت گیرد.
اما تناسخ در چهارچوب آیین بودایی تبتی چه کارکردی دارد و دالایی لامای بعدی که پانزدهمین رهبری است که به این مقام می‌رسد، چگونه انتخاب می‌شود؟
دالایی لاما کیست؟
دالایی لاما رهبر معنوی تبت و شناخته‌شده‌ترین چهره بودیسم تبتی است. او مظهر قدیس حامی تبت است که با نام آوالوکیتشورا یا چنرزیگ شناخته می‌شود.
دالایی لاما یک لقب افتخاری است به معنی «اقیانوس خرد». این مقامی است که در طول قرن‌ها از طریق تناسخِ جانشین منتقل می‌شود.
بوداییان معتقدند وقتی کسی می‌میرد، دوباره در قالبی دیگر متولد می‌شود. اینکه در چه قالبی به دنیا برمی‌گردد، بستگی به رفتار او در زندگی پیشین دارد (این همان چیزی است که به آن کاما یا کارما گفته می‌شود و یکی از مفاهیم مهم در آیین بودایی، هندی و در میان سیک‌ها است). تبتی‌ها باور دارند کسانی که توانسته‌اند در زندگی خود به بالاترین مدارج معنوی برسند، از جمله خود دالایی لاما، می‌توانند زمان و مکان تناسخ خود را انتخاب کنند.
دالایی لامای کنونی، تنزین گیاتسو، متولد ۶ ژوئیه سال ۱۹۳۵ است. او در خانواده‌ای فقیر و کشاورز به دنیا آمد که در شمال شرق تبت زندگی می‌کردند. تنها دو سال داشت که به عنوان تناسخ سیزدهمین دالایی لاما، توبتن گیاتسو،شناخته شد.
اعطای جایزه صلح نوبل به دالایی لاما
دکتر توپتن جینپا می‌گوید: «تبتی‌ها باور دارند روح دالایی لاما بارها و بارها از نو زاده می‌شود. ما معتقدیم دالایی لامای فعلی، تناسخ دالایی لامای سیزدهم است.»
دکتر جینپا که پیش از این راهب بودایی بوده، بالاترین مدرک الهیاتی در آیین بودایی تبتی را کسب کرده و از سال ۱۹۸۵ مترجم رسمی دالایی لاما بوده است.
او می‌گوید هرچند بر اساس سنت، باور بر این است که همه دالایی لاماها تداوم یک فرد واحد هستند، به نظر می‌رسد دالایی لامای فعلی چندان مقید به معنای دقیق این مفهوم نیست.
دکتر جینپا گفت: «در چندین مورد از ایشان شنیده‌ام که عمیقا باور ندارند که همه ۱۴ دالایی لاما واقعا یک نفر هستند. اما هر کس که در این مقام قرار می‌گیرد به نوعی با دودمان دالایی لاماها مرتبط است.»
آیین بودایی، قدیمی‌تر از مسیحیت است، اما نهاد دالایی لاما در سنت بودایی، نهادی جدیدتر است.
پروفسور مارتین ای میلز، مدیر مرکز مطالعات هیمالیا در دانشگاه ابردین اسکاتلند، می‌گوید: «گرچه گدوندروپا، متولد ۱۳۹۱میلادی، بعدها به عنوان نخستین دالایی لاما شناخته شد، اما ایده تناسخِ آموزگارِ بودایی که توانایی و دانش خود را از پیشینیان به ارث می‌برد، به حدود ۳۰۰ سال قبل از آن برمی‌گردد.»
آقای میلز اضافه می‌کند: «امروزه صدها نفر وجود دارند که با دودمان لاماها مرتبط بوده و به عنوان تناسخ آن‌ها شناخته می‌شوند. در میان آن‌ها دالایی لاما از همه مشهورتر است.»
[1] reuters.com/world/india/india-overhauls-teaching-himalayan-buddhist-monasteries-counter-china-2025-04-08
