ناسیونالیستهای هندو یا هواداران ایدئولوژی هندوتوا، گروهی سیاسیاند که ایده برتریطلبی هندوها را تبلیغ میکنند و اقلیتهایی مانند مسلمانان و مسیحیان را تهدید میدانند. این جریان، برخلاف ظاهر مذهبیاش، در اصل جنبشی سیاسی و راستگرای افراطی است که از هند فراتر رفته و در آمریکا هم نفوذ پیدا کرده است. آنها طی دهههای گذشته در سیاست، آموزش و رسانههای آمریکا تأثیر گذاشتهاند؛ از دخالت در محتوای کتابهای درسی گرفته تا پشتیبانی از چهرههای سیاسی راستگرا مانند دونالد ترامپ و حمله به مسلمانان و دگراندیشان. هندوتوا خود را یک جریان معنوی معرفی میکند تا زیر چتر آزادی مذهبی از نقد و پیگرد در امان بماند، اما در واقع از این پوشش برای پیشبرد برنامههای سیاسی و نژادی خود استفاده میکند.
نخست باید دانست که ناسیونالیسم هندو ریشه در مذهب ندارد. ایده آن در اوایل قرن بیستم توسط وینایاک دامودار ساوارکار شکل گرفت؛ مردی که خود ملحد بود و به دین هندو به چشم ابزار وحدت قومی نگاه میکرد. او واژه «هندوتوا» را برای توصیف نژادی واحد به کار برد که به زعم او باید بر مسلمانان و اقلیتها چیره میشد. ساوارکار و همفکرانش از نازیسم الهام گرفتند و حتی برخورد هیتلر با یهودیان را الگوی رفتار با مسلمانان هند دانستند. این دیدگاه، به تدریج در قالب سازمانی به نام «راشتریا سوایمسواک سنگ» (RSS) و بعدها در حزب حاکم کنونی هند، «بهاراتیا جاناتا» (BJP)، نهادینه شد.
در آمریکا، برخی از هواداران هندوتوا مذهبیاند و برخی صرفاً سیاسی، اما همگی تلاش میکنند هر انتقادی از رفتارشان را تبعیض مذهبی جلوه دهند. آنها منتقدان را متهم به «هندوفوبیا» میکنند، در حالیکه هیچ سندی از تبعیض سازمانیافته علیه هندوها در ایالات متحده وجود ندارد. پژوهشها نشان داده که بیشتر مواردی که بنیادهای حامی هندوتوا به عنوان «نفرت از هندوها» ثبت کردهاند، در واقع مربوط به تبعیض نژادی علیه آسیاییتبارها یا خشونت علیه مسلمانان و سیکها بوده است.
در مقابل، بسیاری از هندوهای مترقی آمریکایی از این سوءاستفاده ناراضیاند. آنها میگویند هندوتوا دین هندو را سادهسازی و به ابزار سیاسی تبدیل کرده است. در واقع، هندوتوا نه مدافع معنویت، بلکه ترویجکننده بیتحملی است. گروههای وابسته به آن در هند بارها دست به خشونت علیه مسلمانان و دالیتها (کاستهای پایین جامعه هند) زدهاند و حتی قتل مهاتما گاندی توسط یکی از اعضای RSS انجام شد. این ذهنیت خطرناک در میان برخی هواداران آمریکایی نیز بازتاب یافته و تهدید و ارعاب روزنامهنگاران و استادان دانشگاه را در پی داشته است.
در سالهای اخیر، فعالان هندوتوا در آمریکا از شبکههای اجتماعی برای انتشار اطلاعات نادرست استفاده کردهاند. آنها تلاش کردهاند روایتهای تاریخی و اجتماعی هند را به سود خود تغییر دهند و با نفوذ در انجمنهای محلی و دانشجویی، دیدگاههای افراطی را ترویج کنند. حتی برخی از آنان در سیاست آمریکا دخالت کردهاند، از جمله در جریانهای حمایتی از ترامپ یا کمپینهایی علیه سیاستمداران مسلمان مانند زهران ممدانی در نیویورک.
نکته مهم این است که ناسیونالیستهای هندو در آمریکا، نماینده جامعه هندیتبار یا حتی جامعه هندو نیستند. اکثریت مهاجران هندی در آمریکا – چه هندو، چه مسلمان، چه مسیحی – رویکردی صلحطلب و چندفرهنگی دارند. اما گروههای هندوتوا با تکیه بر شعارهایی چون «حقوق بشر هندو» سعی میکنند میان اقلیتها شکاف ایجاد کنند. این در حالی است که بسیاری از برنامههای سیاسی محبوب نزد آنها، به ضرر همان جامعه مهاجر تمام میشود؛ از جمله محدودیتهای ویزا و سیاستهای تبعیضآمیز دوران ترامپ.
هندوتوا یک شبکه جهانی است. از دهه ۱۹۴۰ تاکنون، RSS دهها سازمان وابسته در سراسر جهان تأسیس کرده است. در آمریکا، نخستین گروه رسمی ناسیونالیست هندو، انجمن VHPA، در دهه ۱۹۷۰ تشکیل شد. اعضای این شبکه، خود را بخشی از «جنبش جهانی محافظهکاری» میدانند و با احزاب راستگرای غربی همکاری دارند. بسیاری از رهبران BJP و RSS آشکارا از پیوند با دیاسپورای هندی در غرب برای گسترش نفوذ ایدئولوژیکشان استفاده کردهاند. حتی گاهی حمایت مالی و تبلیغاتی از سوی سفارتخانههای هند به این گروهها رسیده است.
با این حال، این نفوذ بیپاسخ نمانده است. دادگاهها و نهادهای مدنی آمریکا در سالهای اخیر بارها در برابر ادعاهای هندوتوا ایستادهاند. در یکی از پروندههای اخیر، دادگاهی در کالیفرنیا صریحاً حکم داد که هیچ گروهی نمیتواند خود را «نماینده همه هندوهای آمریکا» معرفی کند. دانشگاهها نیز به تدریج حساستر شدهاند و برخی همکاریها با نهادهای مشکوک به ارتباط با RSS را قطع کردهاند.
گزارشی پژوهشی از دانشگاه راتگرز در سال ۲۰۲۵ تأکید کرد که دولت و مؤسسات علمی باید مراقب نفوذ هندوتوا باشند و روابط خود را با گروههایی که خشونت یا تبعیض قومی را ترویج میکنند، پایان دهند. با این حال، چالش همچنان باقی است. ناسیونالیستهای هندو با استفاده از تاکتیکهای رسانهای و تبلیغاتی، خود را قربانی و منتقدان را دشمن آزادی دینی جلوه میدهند. این رویکرد باعث سردرگمی افکار عمومی و بیاعتمادی به گفتوگوهای واقعی میان ادیان میشود.
بخش نگرانکنندهتر ماجرا، تأثیر این گروهها بر روابط میان اقلیتها در آمریکا است. هنگامی که هندوتوا خود را اقلیتی مظلوم معرفی میکند، در واقع فضا را برای بیاعتنایی به مسلمانان و دالیتها فراهم میکند. چنین رفتارهایی در کشوری که ادعای تنوع فرهنگی دارد، خطرناک است. چون با جعل مفهوم تبعیض، توجه را از اقلیتهای واقعاً آسیبپذیر منحرف میکند و زمینه رشد اسلامهراسی و نژادپرستی را تقویت میکند.
در عین حال، درون جامعه هندو در آمریکا نیز شکافی عمیق ایجاد شده است. از یک سو، هندوهای مذهبی و سکولار که به گفتوگو، همزیستی و عدالت اجتماعی باور دارند؛ و از سوی دیگر، اقلیتی پرصدا که از دین بهعنوان پرچم سیاسی بهره میبرد. هندوهای مترقی از این که نام و سنتشان با ملیگرایی افراطی گره بخورد ناراضیاند. آنها تأکید میکنند که جوهر آیین هندو، بر پایه خشونتپرهیزی و پذیرش گوناگونی است، نه برتری قومی.
در مجموع، هندوتوا امروز در آمریکا یک مسئله سیاسی و اجتماعی جدی است. این جنبش با استفاده از چهرههای تحصیلکرده و رسانههای پرنفوذ، خود را بهعنوان صدای جامعه هندو معرفی میکند، اما در واقع از نژادپرستی، ضدیت با مسلمانان و حتی اقتدارگرایی دفاع میکند. تجربه هند نشان داده که وقتی چنین ایدئولوژیای در قدرت قرار گیرد، آزادی مطبوعات، حقوق اقلیتها و حتی عدالت قضایی به خطر میافتد.
مهار نفوذ ناسیونالیستهای هندو در آمریکا، نه به معنای محدود کردن آزادی دینی، بلکه به معنای دفاع از همان ارزشهایی است که آزادی را ممکن میسازد: احترام، برابری و تنوع. جامعه مدنی، روزنامهنگاران، دانشگاهیان و سیاستمداران باید هوشیار باشند که پشت شعارهای مذهبی و فرهنگی این گروه، پروژهای سیاسی و نژادی نهفته است. تنها با شناخت دقیق، گفتگوهای آگاهانه و حمایت از صداهای هندوهای صلحطلب و منتقد هندوتوا میتوان از سوءاستفاده از دین برای مقاصد افراطی جلوگیری کرد. به بیان ساده، هندوتوا تلاشی است برای بازتعریف هویت هندو به سود قدرت سیاسی و برتری قومی. و تا زمانی که جوامع دموکراتیک در برابر این تغییر خطرناک بیتفاوت باشند، همان اشتباهی را تکرار خواهند کرد که جهان در برابر دیگر جنبشهای افراطی قرن بیستم مرتکب شد.[1]
[1] religiondispatches.org/section/explainer
