نشست خبری همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی در افغانستان به همت موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی، امروز سه‌شنبه یکم مهرماه در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) قم برگزار شد.
در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین قاسم ابراهیمی‌پور معاون پژوهش مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ضمن ارائه گزارشی از روند برگزاری این همایش، به تشریح اهداف، برنامه‌ها و فعالیت‌های علمی مرتبط با آن پرداخت.
معاون پژوهش مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: روز ۱۲ دی ماه به عنوان روز ملی علوم انسانی اسلامی و بزرگداشت آیت‌الله مصباح یزدی (ره) نام‌گذاری شده است. این روز فرصتی برای گفتگوی علمی میان دانشمندان و دانشجویان درباره علوم انسانی اسلامی به شمار می‌آید. گفتگوهایی که همواره در طول تاریخ منجر به شکوفایی علمی شده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: ما در گذشته هم گفتگوهای درون مذهبی داشتیم و هم با علمای اهل سنت و حتی بیش از یک قرن است که گفتگوهایی با متفکران غربی شکل گرفته است. این تعاملات، افتخار علمی محسوب می‌شوند. در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) بیش از چهار سال است که هر هفته اعضای هیئت علمی، روزهای سه‌شنبه دورهم جمع می‌شوند تا درباره مسائل علوم انسانی به گفتگو بنشینند و این روند به مثابه یک افتخار علمی ادامه دارد.
معاون پژوهش مؤسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه امسال همایش علوم انسانی اسلامی در سطح بین‌المللی برگزار می‌شود، گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی پس از نام‌گذاری ۱۲ دی، مأموریت دو ساله‌ای به مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) محول کرد. سال گذشته این همایش به صورت ملی برگزار شد و امسال در سطح بین‌المللی و در روز یازدهم دی ماه، شاهد برگزاری آن خواهیم بود. این همایش در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نیز کد پژوهشی دریافت کرده است که بیانگر سطح علمی بالای آن است.
وی ادامه داد: تا این لحظه بیش از ۱۵۰ مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شده است. البته تعداد چکیده‌ها و عنوان‌ها بسیار بیشتر از این تعداد بوده و این نشان‌دهنده گستردگی و تنوع موضوعی همایش است. به طور خاص، همایش افغانستان نیز با ارسال مقالات متعددی همراه بوده است.
ابراهیمی‌پور با اشاره به برنامه‌های مقدماتی این همایش تصریح کرد: تا کنون سه پیش‌همایش بزرگ در دانشگاه قم، دانشگاه آزاد اسلامی و نمایندگی جامعه المصطفی در افغانستان برگزار یا در حال برگزاری است. همچنین کرسی‌ها و پیش‌نشست‌های متعددی نیز در دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه شیراز و دانشگاه فردوسی مشهد تدارک دیده شده تا بسترهای گفتگوی علمی پیش از برگزاری اصلی همایش فراهم شود.
وی تأکید کرد: این گفتگوها محدود به یک روز خاص نیست و در طول سال ادامه خواهد داشت. گفتگوهایی که شنیده، نقد و بررسی شده و زمینه‌ساز گفتمان‌سازی علمی خواهد شد. هدف ما ایجاد یک پارادایم علمی در حوزه علوم انسانی اسلامی است.
ابراهیمی‌پور به بُعد بین‌المللی همایش نیز اشاره کرد و گفت: نشست‌های علمی بین‌المللی ما با کشور ونزوئلا آغاز شده است؛ سه نشست برگزار شده و چندین نشست دیگر نیز در دست برنامه‌ریزی است. همچنین از کشورهایی مانند عراق و مالزی نیز درخواست‌هایی برای برگزاری نشست‌های علمی دریافت کرده‌ایم که در راستای گسترش این گفتگوها در سطح جهانی خواهد بود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به آزادی علمی در روند برگزاری این همایش گفت: در برخی دانشگاه‌ها توافق شده است که ناقدین علوم انسانی اسلامی نیز در گفتگوها شرکت داشته باشند و دانشجویان نیز از طریق تریبون آزاد، دیدگاه‌های خود را بیان کنند. این همایش کاملاً علمی و بدون حاشیه‌های غیرعلمی برگزار خواهد شد.
ابراهیمی‌پور همچنین به برنامه‌ریزی برای برگزاری ویژه‌برنامه‌هایی در بزرگداشت مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی (ره) اشاره کرد و گفت: در کنار همایش، بزرگداشتی برای معرفی خدمات علمی و فرهنگی آیت‌الله مصباح (ره) نیز برگزار خواهد شد تا ضمن تجلیل از شخصیت ایشان، اندیشه‌های ایشان نیز مورد بررسی قرار گیرد.
وی در خصوص ارزیابی و داوری مقالات همایش نیز توضیح داد: مقالات ارسالی به دبیرخانه به سرعت مورد بررسی قرار می‌گیرند و در صورت نیاز به اصلاح، فرآیند رفت و برگشت علمی صورت می‌گیرد. همچنین برای انتشار مقالات، نشریاتی در نظر گرفته شده‌اند که در ابتدا در مجلات پژوهشی منتشر خواهند شد. علاوه بر آن، نشست‌ها و پیش‌نشست‌ها نیز به صورت صوتی، تصویری و متنی در فضای مجازی و به صورت فیزیکی منتشر خواهند شد.
معاون پژوهش مؤسسه امام خمینی (ره) با اشاره به گستردگی موضوعی این همایش گفت: هرچند عنوان همایش «علوم انسانی اسلامی» عام به نظر می‌رسد، اما هدف ما کلی‌گویی نیست. هدف توسعه دامنه گفتگوهاست. عناوین فرعی مانند روانشناسی، علوم سیاسی و جامعه‌شناسی اسلامی نیز ذکر شده‌اند، اما در پوستر همایش آدرس‌هایی به عناوین جزئی‌تر نیز داده شده است که پژوهشگران می‌توانند با رجوع به سایت همایش، با موضوعات دقیق آشنا شوند.
وی افزود: به گروه‌های علمی توصیه شده که کار خود را به عنوان یک همایش مستقل دنبال کنند؛ برای مثال، گروه روانشناسی یا جامعه‌شناسی با گروه‌های متناظر خود در مراکز علمی مختلف ارتباط برقرار کرده‌اند تا پنل‌های تخصصی شکل بگیرد. بنابراین، هرچند عنوان همایش عام است، اما در واقع چندین همایش تخصصی در دل یک همایش برگزار می‌شود و انتظار داریم خروجی آن، نظریه‌های نو و گفتمان‌سازی علمی در حوزه علوم انسانی اسلامی باشد.
رئیس نمایندگی المصطفی در افغانستان: جامعه اسلامی نیازمند اندیشه‌های آیت‌الله مصباح (ره) است
در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعبدالحمید ثابت رئیس نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه در افغانستان به تبیین اهمیت نقش اندیشه‌های آیت‌الله مصباح یزدی(ره) در توسعه علوم انسانی اسلامی در جوامع اسلامی بویژه افغانستان پرداخت.
وی با اشاره به ضرورت بازخوانی و گسترش اندیشه‌های متفکرانی چون آیت‌الله مصباح (ره)، اظهار کرد: جامعه بشری به طور عام و بویژه جوامع اسلامی بیش از هر زمان دیگری به اندیشه‌های بزرگانی چون آیت‌الله مصباح یزدی (ره) نیاز دارند. اندیشه‌های بنیادین ایشان در حوزه علوم انسانی اسلامی، درخشان و کم‌نظیر بوده و باید به طور جدی مورد توجه و ترویج قرار گیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین ثابت با تأکید بر اینکه طرح این اندیشه‌ها نباید محدود به مرزهای داخلی ایران باشد، گفت: افغانستان به دلیل قرابت‌های زبانی، فرهنگی و اجتماعی با ایران و نیز به واسطه حضور گسترده مهاجران و استقبال عمومی از تحصیلات دینی، بستر بسیار مناسبی برای گسترش اندیشه‌های دینی و علمی آیت‌الله مصباح (ره) فراهم کرده است.
وی با بیان اینکه تعدادی از دانش‌آموختگان افغانستانی، تحصیل‌کرده مؤسسه امام خمینی(ره) و برخی شاگردان مستقیم آیت‌الله مصباح (ره) هستند، افزود: این ظرفیت علمی موجب می‌شود که بتوانیم اندیشه‌های آیت‌الله مصباح (ره) را در افغانستان مطرح و جریان‌سازی کنیم. این روند از قبل نیز آغاز شده، اما با برگزاری این همایش، امید است که این حرکت توسعه یابد و بستری برای گفتمان‌سازی علمی در جامعه علمی افغانستان، بویژه در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها ایجاد شود.
رئیس نمایندگی جامعه المصطفی در افغانستان در ادامه با اشاره به محل برگزاری همایش، گفت: این همایش قرار است در دانشگاه جامعه المصطفی در افغانستان برگزار شود؛ دانشگاهی فاخر و دارای مجوز رسمی از وزارت تحصیلات عالی افغانستان که بیش از ۱۵ سال است فعالیت دارد و هم‌اکنون قریب به ۱۱۰۰ دانشجو در دو مقطع لیسانس و فوق لیسانس در رشته‌های مختلف علوم انسانی در آن مشغول به تحصیل هستند.
وی افزود: نمایندگی جامعه المصطفی در افغانستان با مراکز علمی متعددی همکاری دارد؛ از جمله بیش از ۳۰۰ مدرسه علمیه در ولایت‌های مختلف این کشور که در آنها بیش از ۱۰ هزار طلبه علوم دینی مشغول به تحصیل‌اند. جامعه افغانستان به دلیل سنت‌گرایی و حفظ ساختارهای سنتی استقبال فراوانی از حوزه‌های دینی دارد و همین مسئله بستر مناسبی برای پیشبرد اهداف علمی و فرهنگی فراهم کرده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین ثابت با اشاره به تلاش‌های چند ماهه اخیر برای جلب مشارکت علمی در این همایش، گفت: در این مدت با مراکز دانشگاهی و حوزوی متعددی، اعم از شیعه و سنی، ارتباط برقرار کردیم. خوشبختانه تاکنون بیش از ۱۳۰ مدرسه علمیه در برگزاری همایش در افغانستان با ما همکاری دارند. این امر نویدبخش برگزاری همایشی گسترده، با سطح علمی بالا و مشارکت فراگیر است.
وی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای آیت‌الله مصباح (ره) را تربیت نیروی انسانی کارآمد در عرصه علوم انسانی اسلامی دانست و افزود: ما در افغانستان شاهد حضور برخی از این شاگردان و نیروهای علمی هستیم که منشأ خدمات ارزشمند علمی و فرهنگی هستند. سیستمی که آیت‌الله مصباح (ره) در زمینه نهادسازی و اندیشه‌سازی علمی بنیان گذاشتند، امروز نتایج عینی و کاربردی خود را در کشورهای اسلامی از جمله افغانستان نشان داده است. برخی از شاگردان ایشان، امروز کادر علمی رسمی نمایندگی جامعه المصطفی در افغانستان شده‌اند، و این بیانگر ارزش خدمات ماندگار آن عالم فرزانه است.
حجت‌الاسلام والمسلمین ثابت در ادامه با تأکید بر رویکرد وحدت‌محور جامعه المصطفی در افغانستان گفت: این نمایندگی با رویکرد تقریبی و اخوت اسلامی، به دنبال نفی اختلافات مذهبی و قومی، و تقویت وحدت ملی افغانستان و وحدت امت اسلامی است. در فضای علمی این همایش، زمینه گفتگو و همکاری بین مذاهب و اقوام مختلف فراهم شده است.
وی همچنین به استقبال مراکز دولتی افغانستان از علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و گفت: با توجه به بدبینی گسترده‌ای که نسبت به علوم انسانی غربی در میان نخبگان و دانشگاه‌های دولتی افغانستان وجود دارد، اندیشه‌های اسلامی در این زمینه بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. این استقبال سبب شده تا بتوانیم ارتباط گسترده‌تری با مراکز علمی و دولتی برقرار کنیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین ثابت در بخش دیگری از سخنان خود به مشارکت بین‌المللی در همایش علوم انسانی اسلامی در افغانستان اشاره کرد و گفت: ما از دانشگاه‌ها و اندیشمندان ایران و سایر کشورها برای شرکت در این همایش دعوت کرده‌ایم؛ برخی از آنان به صورت آنلاین چه به عنوان ارائه‌دهنده مقاله و چه به عنوان سخنران در همایش شرکت می‌کنند.
وی درباره مشارکت بانوان در این همایش نیز خاطرنشان کرد: در این زمینه مشکلی وجود ندارد؛ بانوان نیز مقالاتی ارائه کرده‌اند و همکاری علمی در این زمینه بدون مانع دنبال شده است.
رئیس نمایندگی جامعه المصطفی در افغانستان ضمن ابراز امیدواری نسبت به برگزاری موفق این همایش، تأکید کرد: با استفاده از ظرفیت‌های موجود در افغانستان و با بهره‌گیری از اندیشه‌های بنیادین آیت‌الله مصباح (ره) می‌توان گام بلندی در مسیر گفتمان‌سازی علمی، تقویت بنیه دینی و فرهنگی و تحقق تمدن نوین اسلامی برداشت.
دبیر همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی در افغانستان: همایش با مشارکت گسترده علمی و با شکوه برگزار می‌شود
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدآصف حکمت، معاون پژوهش دانشگاه المصطفی در افغانستان و دبیر همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی در افغانستان هم طی سخنانی به تشریح روند برگزاری و دستاوردهای علمی این رویداد علمی پرداخت.
وی با اشاره به سابقه برگزاری مراسم‌های بزرگداشت آیت‌الله مصباح یزدی (ره) در افغانستان گفت: ما هر ساله برنامه‌هایی به مناسبت گرامیداشت مقام علمی و معنوی آیت‌الله مصباح (ره) در قالب نشست‌های علمی و همایش برگزار می‌کردیم، اما امسال این گرامیداشت در قالب همایشی بسیار باشکوه‌تر و در سطح علمی بالاتر برگزار می‌شود.
ارسال ۹۸ مقاله به دبیرخانه همایش
دبیر همایش با اشاره به استقبال گسترده از فراخوان همایش تصریح کرد: فراخوان این همایش از زمستان سال گذشته در داخل افغانستان و در میان دانش‌پژوهان افغانستانی مقیم ایران و سایر کشورها توزیع شد. خوشبختانه این فراخوان با استقبال بسیار خوبی مواجه شد و تاکنون ۹۸ مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شده است.
وی درباره روند علمی ارزیابی مقالات توضیح داد: «مقالات ابتدا ارزیابی اولیه می‌شوند. مقالات ضعیف برای اصلاح به نویسنده بازگردانده می‌شود. مقالات پذیرفته‌شده پس از آن، وارد فرآیند مشابهت‌یابی توسط نرم‌افزار نور می‌شوند. در صورتی که از این مرحله سربلند بیرون بیایند، به دو ارزیاب علمی ارجاع داده می‌شوند و اگر معدل نمرات بالای ۷۰ باشد، مقاله پذیرفته می‌شود. در مواردی که اختلاف نمره دو ارزیاب بیش از ۲۰ نمره باشد، ارزیابی توسط ارزیاب سوم انجام می‌گیرد.
حکمت از آماده‌سازی و انتشار مقالات همایش خبر داد و گفت: تا این لحظه، ۵۲ مقاله پس از کسب امتیاز لازم و عبور از مراحل ارزیابی، در سایت پژوهش بارگذاری شده و به دبیرخانه اصلی همایش علوم انسانی اسلامی ارسال گردیده است. همچنین ۴۵ مقاله دیگر نیز در دبیرخانه افغانستان آماده و ویراستاری شده و برای چاپ در سه مجلد آماده شده‌اند.
تاریخ برگزاری و مشارکت علمی گسترده
وی در خصوص تاریخ برگزاری همایش گفت: «تاریخ پیشنهادی برای برگزاری این همایش، چهارشنبه ۹ مهرماه در نظر گرفته شده است که احتمال دارد در همان روز یا با اندکی تاخیر، همایش برگزار شود. تلاش ما این است که این همایش را در سطحی بسیار باشکوه و علمی برگزار کنیم.»
حکمت افزود: در این همایش، بیش از ۱۳۰ حوزه علمیه و چندین دانشگاه افغانستان مشارکت دارند. همچنین جمعی از فارغ‌التحصیلان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) که اکنون در اروپا و استرالیا حضور دارند، نیز در این همایش مقاله ارسال کرده‌اند.
دبیر همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی افغانستان گفت: تا کنون چندین پیش‌نشست برای این همایش برگزار شده است. برخی از گفتگوهای علمی نیز توسط دبیرخانه در جمهوری اسلامی ایران ضبط شده‌اند. در کابل نیز برنامه‌ریزی شده که ویژه‌نامه‌ای به مناسبت این همایش چاپ شود.
وی افزود: در کنار برگزاری همایش علوم انسانی اسلامی در افغانستان، اطلاع‌رسانی و مشارکت برای همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی که در ایران برگزار می‌شود ادامه خواهد داشت. در نظر داریم تا ۱۲ دی ماه که روز ملی علوم انسانی اسلامی و بزرگداشت آیت‌الله مصباح (ره) است، روند ارسال مقالات و برگزاری نشست‌های علمی از سوی افغانستان نیز ادامه داشته باشد.
حکمت با اشاره به حمایت‌های انجام‌شده برای برگزاری همایش گفت: کارهای اجرایی این همایش به خوبی پیش رفته است و حتی از سوی حکومت افغانستان نیز همکاری‌های قابل توجهی با ما صورت گرفته است. شماری از علمای اهل سنت، نویسندگان، و دانشگاه‌های سنی مذهب افغانستان نیز در این همایش با ما همکاری داشته‌اند.
وی سیاست تقریبی جامعه المصطفی را رمز موفقیت در این مشارکت دانست و گفت: رویکرد تقریبی و وحدت‌گرای جامعه المصطفی باعث شده است که فعالیت‌های علمی ما بدون مشکل انجام شود. علوم انسانی اسلامی یک نیاز ضروری برای امت اسلامی است و خوشبختانه مسئولان امارت اسلامی نیز نه تنها مانعی برای این فعالیت‌ها نمی‌بینند، بلکه مشوق ما در این مسیر هستند.
معاون پژوهش دانشگاه المصطفی در افغانستان با اشاره به وضعیت اهتمام به علوم انسانی اسلامی در این کشور گفت: طلاب بسیاری از افغانستان در حوزه علمیه قم، جامعه المصطفی و مؤسسه امام خمینی (ره) تحصیل کرده‌اند. همچنین دانشجویان بسیاری نیز از دانشگاه‌های ایران فارغ شده‌اند. اکنون در افغانستان، اهتمام قابل توجهی به علوم انسانی اسلامی وجود دارد.
وی با اشاره به تنوع مشارکت‌کنندگان در این همایش گفت: علمای شیعه و سنی، استادان دانشگاه، دانشجویان، و طلاب، اعم از برادران و خواهران، در این همایش مشارکت فعال دارند. مقالات ارسال‌شده به همایش از لحاظ سطح علمی نویسندگان، تنوع رشته‌های تخصصی، تنوع جغرافیایی و جنسیتی، کاملاً بیانگر کیفیت بالای علمی این همایش است.
حکمت در پایان به تأثیرگذاری اندیشه‌های آیت‌الله مصباح یزدی (ره) در افغانستان اشاره کرد و گفت: خدمت ارزشمند آیت‌الله مصباح (ره) به امت اسلامی و بویژه به کشور افغانستان، تربیت نسلی از شاگردان عالم، متخصص و متعهد بوده است. امروز علاقمندی جدی به اندیشه‌های ایشان در میان نخبگان علمی افغانستان وجود دارد و شاگردان ایشان در این کشور منشأ خدمات علمی و فرهنگی گسترده‌ای شده‌اند.
