انتشار کاریکاتور موهنی در هفته‌نامه طنز «لمان» (LeMan) در ترکیه خشم مردم این کشور را در پی داشته است. کاریکاتور منتشرشده تصویری از دو پیامبر بزرگوار، حضرت محمد(ص) و حضرت موسی(ع) را نشان می‌دهد که در آسمان و در حالی که موشک‌ها در پس‌زمینه بر مناطق مسکونی (احتمالاً در اشاره به جنگ بین ایران و اسرائیل یا بمباران‌های غزه) در حال انفجار هستند، با یکدیگر دست می‌دهند.
این تصویر به‌عنوان توهین‌آمیز به مقدسات اسلامی و یهودی تلقی شده و جنجال گسترده‌ای را در ترکیه و جهان اسلام برانگیخته است. به گفته سردبیر مجله، تونجای آکگون، این کاریکاتور قصد داشت به یکی از قربانیان حملات اسرائیل با نام خیالی «محمد» اشاره کند و نه پیامبر اسلام، اما این توضیح نتوانست از خشم عمومی بکاهد.
طراح این کاریکاتور دوغان پهلوان (Doğan Pehlivan) معرفی شده است. او به همراه زافر اکنار (سردبیر)، جبرائیل اوکچو (گرافیست)، و علی یاووز (مدیر نشریه) به اتهام «توهین علنی به ارزش‌های مذهبی» بازداشت شدند. اطلاعات بیشتری درباره سوابق حرفه‌ای دوغان پهلوان در دسترس نیست، اما این کاریکاتور به دلیل حساسیت موضوع، او را در مرکز توجه قرار داده است.
نشریه «لمان» یک مجله طنز هفتگی در ترکیه است که از سال ۱۹۹۱ منتشر می‌شود. این نشریه به داشتن دیدگاه‌های لائیک و انتقادی نسبت به مسائل سیاسی، اجتماعی و مذهبی معروف است. لمان پیش‌تر نیز به دلیل حمایت از نشریه فرانسوی شارلی ابدو که به انتشار کاریکاتورهای موهن علیه پیامبر اسلام(ص) شهرت دارد، مورد انتقاد جامعه اسلامی ترکیه قرار گرفته بود. این مجله در بیانیه‌ای اعلام کرد که کاریکاتور موردنظر عمداً به‌صورت تحریک‌آمیز سوءتعبیر شده و هدف آن نشان‌دادن مظلومیت مسلمانان بوده است.
واکنش‌ها در ترکیه و دیگر کشورهای اسلامی
واکنش‌های شخصیت‌های برجسته در جهان اسلام به این کاریکاتور گسترده و عمدتاً محکوم‌کننده بوده است:
علی یرلی‌کایا، وزیر کشور ترکیه کاریکاتور را «شرورانه» خواند و اعلام کرد که سردبیر، طراح گرافیک و کارتونیست مجله بازداشت شده‌اند تا در برابر عدالت پاسخگو باشند.
یلماز تونچ، وزیر دادگستری ترکیه نیز تأکید کرد که «بی‌احترامی به باورهای ما هرگز قابل‌قبول نیست» و تحقیقات قضایی را بر اساس اتهام «توهین علنی به ارزش‌های مذهبی» تأیید کرد.
ماهینور گوکتاش، وزیر خانواده ترکیه این اقدام را «رسوایی» خواند و گفت: این نه طنز است و نه آزادی بیان، بلکه توهین به ارزش‌های دینی است.
دولت باحچلی، رهبر حزب حرکت ملی ترکیه نیز این کاریکاتور را «حمله به پیامبر اسلام» خواند و آن را محکوم کرد و خواستار برنامه اقدام حقوقی علیه اسلام‌هراسی شد.
هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه این اقدام را «غیراخلاقی و تحریک‌آمیز» خواند و گفت که علیه هر ذهنیتی که به نفرت و خصومت علیه اسلام دامن بزند، مبارزه خواهد کرد.
اما در مقابل تونجای آکگون، سردبیر مجله لمان ضمن دفاع از انتشار این کاریکاتور، گفت: این تصویر به هیچ‌وجه به پیامبر اسلام اشاره ندارد و صرفاً به یک شخصیت خیالی به نام محمد مربوط است.
نماینده حزب کارگران ترکیه نیز حمله فیزیکی به ساختمان مجله را محکوم کرد و آن را غیرقابل‌قبول دانست.Play
افکار عمومی مسلمانان و مواجهه با این رویداد
افکار عمومی مسلمانان، به‌ویژه در ترکیه، به شدت علیه این کاریکاتور واکنش نشان داد. شب ۳۰ ژوئن ۲۰۲۵، پس از انتشار کاریکاتور، صدها نفر در مقابل دفتر مجله لمان در منطقه بی‌اوغلو در استانبول تجمع کردند. معترضان شعارهایی مانند «زنده‌باد شریعت»، «الله اکبر» و «محمد رسول‌الله» سر دادند، نماز خواندند و خواستار مجازات عوامل مجله شدند. برخی معترضان به یک رستوران محلی که محل رفت‌وآمد کارکنان لمان بود حمله کردند و شیشه‌های دفتر مجله شکسته شد. پلیس برای متفرق کردن جمعیت از گلوله‌های لاستیکی و گاز اشک‌آور استفاده کرد.
بر اساس محتوای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی، گروه‌هایی مانند «جبهه مبارز اسلامی شرق بزرگ» با انتشار ویدئوهایی از تجمع، خشم خود را ابراز کردند و خواستار اقدامات سختگیرانه‌تر شدند.
با این حال دفاع مجله لمان مبنی بر اینکه کاریکاتور به یک شخصیت خیالی به نام محمد اشاره دارد، نتوانست خشم عمومی را فروبنشاند، زیرا نام «محمد» به‌طور مستقیم با پیامبر اسلام مرتبط است و هرگونه استفاده از آن در زمینه‌های حساس می‌تواند به سوءتعبیر منجر شود. این موضوع با واکنش‌های مشابه در گذشته، مانند کاریکاتورهای شارلی ابدو، همخوانی دارد که نشان‌دهنده یک الگو در واکنش‌های عمومی است.
چرا این‌گونه کاریکاتورها کشیده می‌شود؟
فارغ از نقش پشت‌پرده سرویس‌های امنیتی که اهداف خاصی برای این رویدادها دنبال می‌کنند، دلایل متعددی برای انتشار چنین کاریکاتورهایی وجود دارد:
بهانه آزادی بیان و طنز انتقادی: نشریات طنز مانند لمان و شارلی ابدو معتقدند که انتشار چنین محتوایی بخشی از آزادی بیان و نقد اجتماعی یا سیاسی است. لمان ادعا کرد که هدفش نشان‌دادن مظلومیت مسلمانان بود، اما انتخاب موضوعات حساس مذهبی اغلب به جنجال منجر می‌شود.
تحریک عمدی برای جلب توجه: برخی نشریات از موضوعات جنجالی برای افزایش فروش یا دیده شدن استفاده می‌کنند. سابقه شارلی ابدو نشان می‌دهد که چنین اقداماتی می‌تواند شهرت جهانی ایجاد کند، حتی اگر با هزینه‌های امنیتی همراه باشد.
انتقاد از مذهب یا سیاست‌های مذهبی: کاریکاتورهای این‌چنینی گاهی برای نقد افراط‌گرایی مذهبی یا سیاست‌های دولت‌های مذهبی کشیده می‌شوند. در این مورد، لمان ممکن است قصد داشته به جنگ ایران و اسرائیل یا بمباران‌های غزه اشاره کند، اما انتخاب نمادهای مذهبی به سوءتعبیر منجر شد.
اسلام‌هراسی یا تعصبات فرهنگی: برخی تحلیلگران معتقدند که چنین اقداماتی بخشی از یک رویکرد سیستماتیک در غرب یا رسانه‌های لائیک برای تحقیر ارزش‌های اسلامی است. این دیدگاه در واکنش‌های مقامات ایرانی و ترکی نیز دیده می‌شود.
سوءتفاهم فرهنگی: در برخی موارد، کارتونیست‌ها ممکن است به دلیل عدم درک کامل حساسیت‌های فرهنگی، تصاویری تولید کنند که به‌طور غیرعمدی توهین‌آمیز تلقی شود. توضیح لمان درباره استفاده از نام «محمد» به‌عنوان یک شخصیت خیالی این احتمال را تقویت می‌کند.
کاریکاتور منتشرشده در نشریه لمان، به دلیل به‌کارگیری نمادهای حساس مذهبی (حضرت محمد(ص) و حضرت موسی(ع)) در بستری از جنگ و خشونت، جنجال گسترده‌ای در ترکیه و جهان اسلام ایجاد کرد. واکنش‌های مقامات ترکیه، رسانه‌های اسلامی و افکار عمومی نشان‌دهنده عمق حساسیت به مقدسات دینی است و این رویداد بار دیگر بحث‌های قدیمی درباره مرزهای آزادی بیان و احترام به عقاید مذهبی را زنده کرد. در کوتاه‌مدت، انتظار می‌رود که واکنش‌های قضایی و اجتماعی در ترکیه ادامه یابد.
