یادداشت | چین کنترل خود بر فعالیت‌های شخصیت‌های مذهبی در شبکه‌های اجتماعی را تشدید می‌کند

چین روز سه‌شنبه ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۵، مقررات جدیدی را برای چارچوب‌بندی فعالیت شخصیت‌های مذهبی در شبکه‌های اجتماعی رونمایی کرد. این مقررات شامل الزام به دریافت مجوز برای موعظه در وی‌چت و ممنوعیت استفاده از هوش مصنوعی برای اهداف تبلیغ دین است که به منزله دور جدیدی از سخت‌گیری‌ها علیه ادیان محسوب می‌شود.

این متن با عنوان «مقررات رفتار آنلاین برای شخصیت‌های مذهبی» توسط اداره ملی امور دینی، که مسئول تنظیم اعمال مذهبی در چین است، به تفصیل شرح داده شد.

در این متن تصریح شده است که شخصیت‌های مذهبی از موعظه «از طریق پخش زنده، ویدیوهای کوتاه، جلسات آنلاین، گروه‌های وی‌چت یا لحظات وی‌چت (WeChat Moments)» منع شده‌اند. این موارد به قابلیت‌های شبکه اجتماعی وی‌چت که در چین بسیار فراگیر است، اشاره دارد. این اطلاعیه می‌افزاید: «ارائه آموزش‌های مجازی مانند مدیتیشن، خلوت معنوی یا درمانگری که محتوای مذهبی داشته باشد» نیز ممنوع است.

تنها اعضای سازمان‌های مذهبی که مجوز صادر شده از سوی دولت را دریافت کرده باشند، می‌توانند از این ممنوعیت‌ها مستثنی شوند. این متن همچنین استفاده از «هوش مصنوعی مولد» را برای اهداف تبلیغ دین ممنوع می‌کند.

نقض آزادی مذهبی

نکته کم‌سابقه این است که این سند تصریح می‌کند که مقررات آن شامل حال شخصیت‌های مذهبی که از «پلتفرم‌های خارجی» استفاده می‌کنند و همچنین آنهایی که در تایوان مستقر هستند نیز می‌شود؛ این در حالی است که تایوان عملاً از حوزه قضایی چین کمونیست خارج است.

این مقررات جدید بر پایه مجموعه‌ای از قوانینی استوار است که از دهه ۲۰۰۰ به اجرا درآمده و کنترل دولتی بر ادیان، به‌ویژه در فضای دیجیتال، را به شدت افزایش داده‌اند. در سال ۲۰۲۲، چین پیش از این نیز هرگونه خدمات آنلاین مرتبط با دین را در صورت نداشتن مجوز رسمی ممنوع کرده بود.

اسناد رسمی تأکید می‌کنند که این سیاست‌ها صراحتاً با هدف «چینی‌سازی» (Sinicize) ادیان و تشویق به یک ایمان «میهن‌پرستانه» تحت «رهبری» حزب حاکم کمونیست چین طراحی شده‌اند.

دولت-حزب چین به طور مرتب توسط جامعه بین‌المللی به دلیل نقض آزادی مذهبی مورد انتقاد قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، در تبت، اعمال معنوی و انتصاب رهبران بودایی به شدت کنترل می‌شود. در سین‌کیانگ نیز، سیاستی که علیه اقلیت‌های مسلمان در پیش گرفته شده، به طور مکرر به عنوان نقض جدی حقوق بشر، همراه با اتهاماتی مبنی بر بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه گسترده و تخریب میراث دینی و فرهنگی، توصیف می‌شود.[1]

متن کامل سند «مقررات رفتار آنلاین شخصیت‌های روحانی» در چین از این قرار است:

ماده ۱: این مقررات مطابق با «مقررات امور دینی»، «اقدامات اداری برای شخصیت‌های روحانی»، «اقدامات اداری برای خدمات اطلاعات اینترنتی»، «اقدامات اداری برای خدمات اطلاعات دینی اینترنتی» و سایر قوانین و مقررات، به منظور تنظیم رفتار آنلاین شخصیت‌های روحانی و حفظ نظم در حوزه دینی اینترنت تدوین شده است.

ماده ۲: شخصیت‌های روحانی که در فعالیت‌های آنلاین مشارکت می‌کنند باید به میهن عشق بورزند، از رهبری حزب کمونیست چین حمایت کنند، نظام سوسیالیستی را حفظ کنند، از قوانین و مقررات ملی پیروی کرده و به مفاد مربوط به مدیریت امور دینی پایبند باشند. آنها باید اخلاق اجتماعی را رعایت کنند، نظم عمومی و آداب و رسوم نیکو را حفظ کنند، در پایبندی به «میثاق خودنظارتی در استفاده متمدنانه از اینترنت» الگو باشند، از قوانین و مقررات دینی پیروی کرده و نظارت دولت و جامعه را بپذیرند.

ماده ۳: شخصیت‌های روحانی باید ارزش‌های اصلی سوسیالیستی را حفظ کنند، از اصل استقلال و خودگردانی ادیان کشورمان پیروی کنند، به چینی‌سازی ادیان کشورمان پایبند باشند، به طور فعال ادیان را برای انطباق با جامعه سوسیالیستی هدایت کرده و در هنگام استفاده از اینترنت، هماهنگی دینی، اجتماعی و قومی را ترویج دهند.

ماده ۴: شخصیت‌های روحانی که در فعالیت‌های آنلاین خارج از ظرفیت رسمی خود شرکت می‌کنند باید از قوانین، مقررات ملی و قوانین مربوط به مدیریت امور دینی پیروی کنند؛ هنگام ثبت‌نام و استفاده از حساب‌های عمومی آنلاین برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات و پیام‌رسانی فوری به عنوان شخصیت روحانی، موظفند گواهی روحانیت خود را برای تأیید به ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی ارائه دهند.

ماده ۵: شخصیت‌های روحانی تنها می‌توانند از طریق وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها، انجمن‌ها و پلتفرم‌های مشابهی که به طور قانونی توسط گروه‌های دینی، مدارس دینی، معابد، صومعه‌ها و کلیساها تأسیس شده و «مجوز خدمات اطلاعات دینی اینترنتی» را دریافت کرده‌اند، موعظه یا آموزش دینی و دوره‌های آنلاین ارائه دهند.

ماده ۶: شخصیت‌های روحانی باید عادات آنلاین خوبی را در خود پرورش دهند، به طور عمدی در برابر فرهنگ منفی آنلاین مقاومت کنند و نباید خودنمایی کرده یا از موضوعات و محتوای دینی برای جلب توجه و ترافیک استفاده کنند.

ماده ۷: تمام اطلاعات تولید، کپی، ذخیره، منتشر و به اشتراک گذاشته شده توسط شخصیت‌های روحانی از طریق اینترنت نباید حاوی محتوایی باشد که به براندازی قدرت دولتی تحریک کند، با رهبری حزب کمونیست چین مخالفت کند، نظام سوسیالیستی، وحدت ملی، هماهنگی قومی، ثبات اجتماعی را تضعیف کند یا در اجرای نظام‌های قضایی، آموزشی، ازدواج و مدیریت اجتماعی ملی دخالت کند.

ماده ۸: شخصیت‌های روحانی نباید از طریق اینترنت با نیروهای خارجی تبانی کنند و نه از فعالیت‌های نفوذ دینی خارجی حمایت کرده یا در آن شرکت کنند.

ماده ۹: شخصیت‌های روحانی نباید لباس‌های دینی افراطی را به صورت آنلاین نمایش دهند، بپوشند یا ترویج کنند، ایده‌های دینی افراطی را گسترش دهند، به تعصب دینی دامن بزنند یا افراط‌گرایی، تروریسم یا جدایی‌طلبی قومی را ترویج کنند.

ماده ۱۰: شخصیت‌های روحانی نباید از طریق اینترنت ایده‌های دینی را گسترش داده یا باورهای دینی را به خردسالان القا کنند، خردسالان را برای شرکت در آموزش و دوره‌های دینی، اردوهای تابستانی (زمستانی) سازماندهی کنند یا خردسالان را برای شرکت در فعالیت‌های دینی سازماندهی یا مجبور کنند.

ماده ۱۱: شخصیت‌های روحانی نباید فرقه‌های شیطانی (xie jiao) یا فرقه‌های بدعت‌گذار بودایی را به صورت آنلاین ترویج کنند و نه در خرافات فئودالی مانند فال‌گیری، پیشگویی و طالع‌بینی شرکت کنند.

ماده ۱۲: شخصیت‌های روحانی نباید اطلاعات نادرست تأیید نشده را به صورت آنلاین منتشر کنند؛ نباید به اختلافات دامن بزنند، تقابل ایجاد کنند، شایعه‌پراکنی کنند، اتهامات دروغین بزنند، حمله یا تهمت بزنند. آنها باید از تخریب همزیستی هماهنگ بین ادیان مختلف و درون یک دین واحد خودداری کنند و نباید علیه شهروندان مذهبی یا غیرمذهبی تبعیض قائل شده یا به آنها توهین کنند.

ماده ۱۳: به جز موارد مشخص شده در ماده ۵ این مقررات، شخصیت‌های روحانی نباید از طریق پخش زنده، ویدیوهای کوتاه، جلسات آنلاین، گروه‌های وی‌چت، لحظات وی‌چت و غیره موعظه کنند؛ نباید در فعالیت‌های دینی آنلاین مانند مراسم، عبادت و آیین‌های عشای ربانی، و همچنین مناسک دینی مانند سوزاندن عود، تقدیم به بودا، خواندن متون مقدس، دریافت احکام دینی و غسل تعمید، سازماندهی یا شرکت کنند؛ و نباید یادگیری و آموزش آنلاین با ماهیت یا محتوای دینی مانند «مراقبه»، «تطهیر» و «شفا» را اجرا کنند.

ماده ۱۴: شخصیت‌های روحانی نباید از دین برای کسب درآمد آنلاین استفاده کنند؛ نباید به نام ساخت اماکن مذهبی یا انجام فعالیت‌های دینی به صورت دیجیتال کمک مالی جمع‌آوری کنند؛ نباید در فعالیت‌های تجاری مانند بازاریابی محصول، پخش زنده، ارائه جایزه، یا شرکت در اجراهای تجاری و فعالیت‌های هنری نمایشی، سازماندهی یا شرکت کنند.

ماده ۱۵: شخصیت‌های روحانی نباید نشریات داخلی مذهبی یا نشریات غیرقانونی را از طریق اینترنت توزیع یا به اشتراک بگذارند.

ماده ۱۶: شخصیت‌های روحانی باید مطابق با قانون از محصولات و خدمات هوش مصنوعی مولد استفاده کنند و نباید از فناوری هوش مصنوعی برای موعظه، تولید، انتشار یا توزیع اطلاعات غیرقانونی یا شرکت در فعالیت‌های غیرقانونی استفاده کنند.

ماده ۱۷: اگر شخصیت‌های روحانی این مقررات را نقض کنند، اداره امور دینی به آنها دستور می‌دهد تا رفتار خود را در یک دوره زمانی مشخص اصلاح کنند؛ در صورت امتناع، این اداره به همراه دفتر اطلاعات اینترنتی، اداره مخابرات، ارگان‌های امنیت عمومی، ارگان‌های امنیت دولتی و سایر ادارات مربوطه، مطابق با قوانین و مقررات قابل اجرا، مجازات‌هایی را اعمال خواهند کرد. در موارد شدید، این اداره به گروه دینی، مدرسه دینی یا محل فعالیت مربوطه توصیه می‌کند که فعالیت‌های دینی آنها را به حالت تعلیق درآورده یا وضعیت روحانی متخلف را لغو کرده و مسئولین را پاسخگو کند. اگر روحانیون متخلف کاربران ثبت‌شده در یک پلتفرم اطلاعات دینی آنلاین باشند، این اداره با همکاری دفتر اطلاعات اینترنتی و ارگان‌های امنیت عمومی، از ارائه‌دهنده پلتفرم می‌خواهد تا مطابق با قانون و قرارداد، اقداماتی مانند هشدار، اصلاح، محدودیت یا بستن حساب را اتخاذ کند.ماده ۱۸: شخصیت‌های روحانی که از طریق پلتفرم‌های وب‌سایت خارجی در فعالیت‌های آنلاین شرکت می‌کنند باید از این مقررات پیروی کنند. شخصیت‌های روحانی از هنگ کنگ، ماکائو و تایوان، و همچنین شخصیت‌های روحانی خارجی، باید هنگام انجام فعالیت‌های آنلاین در داخل کشور به این مقررات رجوع کنند.[2]

[1] la-croix.com/international/la-chine-durcit-son-controle-des-activites-des-religieux-sur-les-reseaux-sociaux-20250917

[2] bitterwinter.org/holy-firewalls-chinas-new-rules-for-online-clergy-conduct