برای یک رهبر مذهبی، این اتهامات رسواکننده بود: معشوقهها، فرزندان نامشروع، اختلاس. اما در سال ۲۰۱۵، راهب اعظم صومعه شائولین، مهد بودیسم ذن و کونگفو در چین، دستنیافتنی بود. «شی یونگشین»، که به او لقب «راهب مدیرعامل» داده بودند و این صومعه ۱۵۰۰ ساله را به یک امپراتوری تجاری به ارزش صدها میلیون یوان تبدیل کرده بود، موضع خود را حفظ کرد و به زودی از تمام اتهامات تبرئه شد.
اما ۱۰ سال بعد، این راهب ۶۰ ساله چندان خوشاقبال نبود. در ماه ژوئیه، کمی پس از بازگشت «شی» از سفر به واتیکان برای دیدار با پاپ فرانسیس فقید، معبد شائولین بیانیهای منتشر و اعلام کرد که او به اتهام سوءاستفاده از اموال و داشتن فرزندان نامشروع از معشوقههای متعدد تحت بازجویی قرار گرفته است. کمتر از دو هفته بعد، او از مقام خود برکنار و خلع لباس روحانیت شد و از آن زمان خبری از او در دست نیست.
سقوط «شی» به دلیل اتهاماتی مشابه آنچه در سال ۲۰۱۵ مطرح شد و او از آن جان سالم به در برده بود، برجستهترین مورد در میان مجموعهای از رسواییها بود که در ماههای اخیر معابد بودایی چین را به لرزه درآورده است.
این جنجالها موقعیت متزلزل رهبران مذهبی بانفوذ در چین را آشکار میکند، زیرا حمایت رسمی از تجاریسازی اماکن مذهبی، جای خود را به تأکید بر سادهزیستی و تبعیت سیاسی داده است.
در ماه ژوئیه، راهب معروفی به نام «دائولو» – با نام واقعی «وو بینگ» – پس از آنکه پلیس استان ژجیانگ اعلام کرد او به اتهام کلاهبرداری تحت بازجویی است، توسط انجمن بودایی چین از مقام خود خلع شد. «وو» متهم است که به بهانه جمعآوری پول برای زنان باردار مجرد و کودکان نیازمند، کمکهای مردمی را جمعآوری کرده اما در واقع آن را صرف ولخرجیهای شخصی خود کرده است. مشخص نیست که آیا «وو»، که از زمان انتشار این خبر ناپدید شده، این ادعا را رد میکند یا خیر. گاردین نتوانست برای اظهار نظر با او تماس بگیرد.
در ماه اوت، ویدیویی از راهبان معبد لینگیین در هانگژو که دور میزی نشستهاند و در حال شمردن دستههای پول نقد هستند، در فضای مجازی پربازدید شد و این عبادتگاه قرن چهارمی را در کانون طوفانی در شبکههای اجتماعی قرار داد.
یکی از کاربران شبکههای اجتماعی نوشت: «آنان که بودا را میپرستند فقیر میشوند و راهبان ثروتمند.»
کین چونگ، دانشیار ادیان شرق و جنوب آسیا در دانشگاه موراوین میگوید، هیچ چیز ذاتی در بودیسم چینی وجود ندارد که انباشت ثروت را منع کند. در قرون وسطی، صومعهها نقش بانک را ایفا میکردند و با دریافت نرخ بهره بالا به بازرگانان وام میدادند.
اما در حالی که جمعآوری پول برای اهداف مذهبی قابل قبول تلقی میشود، ثروتمند شدن شخصی میتواند فرد را به یک هدف تبدیل کند.
این نکوهش از سوی مردم عادی است که ثروت را از نظر معنوی تباهکننده میدانند و همچنین، به طور فزایندهای، از سوی دولت که تحت رهبری شی جینپینگ با ثروت بیش از حد و فساد برخورد کرده است.
اصلاحات اساسی در «شرکت شائولین»
معابد چین در تاریخ مدرن این کشور بارها مورد لطف یا غضب سیاسی قرار گرفتهاند. در طول کمپین اصلاحات ارضی حزب کمونیست چین در دهه ۱۹۵۰، صومعهها از داراییهایشان خلع ید شدند. اماکن مذهبی بیشماری در انقلاب فرهنگی در دهههای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ تخریب یا آسیب دیدند. اما با ورود چین به دوره اصلاحات اقتصادی و گشایش در دهه ۱۹۸۰، معابد دوباره محبوب شدند و بسیاری از آنها، اغلب با حمایت آشکار دولت، برای تأمین مخارج خود به گردشگری روی آوردند.
از میان راهبان برجستهای که به نظر میرسید در این دوره شخصاً منتفع شدهاند، «شی» بزرگترین آنها بود. «شی» که با نام «لیو یینگچنگ» متولد شده بود، در سال ۱۹۸۱ در ۱۶ سالگی به معبد شائولین در استان هنان پیوست. در آن زمان، معبد ویرانهای بیش نبود. اما با ارتقای «شی» به مقام راهب اعظم، او با مقامات محلی مذاکره کرد تا تالارهای دعا را بازگشایی کرده و به گردشگران بلیت بفروشند. به زودی، میلیونها نفر به آنجا سرازیر شدند و دولت محلی ۷۰ درصد از درآمد را برمیداشت. فروشگاههای هدیه که کالاهایی با برند شائولین میفروختند نیز افتتاح شدند و «شرکت شائولین» متولد شد.
در این فرآیند، ستاره اقبال «شی» نیز طلوع کرد. در سال ۲۰۰۶، دولت شهر دنگفنگ یک خودروی اسپرت لوکس به ارزش یک میلیون یوان (۱۰۳,۲۵۷ پوند) به او هدیه داد تا از خدماتش به گردشگری محلی تقدیر کند. او انتقادات را نادیده گرفت و گفت: «راهبان هم باید غذا بخورند.»
با پول، قدرت سیاسی نیز آمد. او بین سالهای ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۸ به عنوان نماینده کنگره ملی خلق چین خدمت کرد. در طول این سالها او با نلسون ماندلا، هنری کیسینجر و ملکه الیزابت دوم دیدار کرد و به دعوت ولادیمیر پوتین، گروهی از راهبان رزمیکار را برای اجرای ویژهای به مسکو برد. این موضوع باعث شد یکی از کارگران نزدیک صومعه شائولین بگوید که وزن سیاسی مقامات محلی حزب کمونیست در مقایسه با «شی» ناچیز به نظر میرسید.
محبوبیت معبد شائولین همزمان با رونق «اقتصاد معابد» در چین افزایش یافت – پیشبینی میشود حجم بازار آن تا پایان امسال به ۱۰۰ میلیارد یوان برسد.
در حالی که چین از رشد اقتصادی کند و سرسختانهای رنج میبرد، معابد در تئوری نعمتی برای دولتهای محلی و مردم عادی هستند. مقامات از افزایش هزینههای داخلی با هجوم مردم به معابدی که جاذبه گردشگری نیز هستند، سود میبرند، در حالی که مردمی که برای یافتن کار یا رضایت در جامعه چین تلاش میکنند، به طور فزایندهای برای راهنمایی معنوی به دین روی میآورند.
اما معابد همچنین باید روی خط باریکتری میان محبوبیت و تبعیت سیاسی حرکت کنند. چونگ میگوید: «دولت چین بسیار مراقب است که چه میزان قدرت توسط مذهب انباشته میشود.»
کارشناسان فکر میکنند که سقوط «شی» ممکن است به دلیل از دست دادن حمایت سیاسی باشد تا هرگونه تخلف خاص.
ایان جانسون، نویسنده کتاب «روحهای چین» (The Souls of China)، کتابی درباره دین در چین، میگوید: «تقریباً همیشه پای چیز دیگری [در میان] است که به حمایت سیاسی مربوط میشود.»
«شی» علاقه خاصی به ادیان سنتی چین نشان داده است. او در اوایل کار خود به بازگشایی معابد مهم بودایی و تبدیل آنها به جاذبههای گردشگری کمک کرد؛ طرحی که نشان میداد چگونه حزب رسماً بیخدا میتواند با دین همکاری کند.
اما در سالهای اخیر، «شی» تلاش کرده است تا جلوی افراطکاریهای تجاریسازی مذهبی را بگیرد. در سال ۲۰۱۷، پکن مقررات خود را در مورد امور مذهبی اصلاح کرد و اشاره کرد که ممکن است اماکن بودایی و تائوئیستی به «تصویر پاک و باعظمت» ادیان باستانی چین لطمه بزنند. مقررات جدید تصریح میکرد که اماکن بودایی و تائوئیستی باید فعالیتهای غیرانتفاعی داشته باشند و تبلیغات بیش از حد برای اعمال مذهبی پولی مانند سوزاندن عود و گرفتن فال را ممنوع کرد.
اکنون به نظر میرسد که صومعه شائولین، واقع در رشته کوه ناهموار سونگ، در حال مهار شدن است. جایگزین شی یونگشین، راهبی به نام «شی یینله» که به سادهزیستی شهرت دارد، پس از انتصاب در ماه اوت، از اصلاحات اساسی در شرکت شائولین خبر داد. او اجراهای تجاری را متوقف کرد، مراسم پرهزینه تقدیس را ممنوع کرد، گفت که فروشگاههای معبد را حذف خواهد کرد و سایر هزینههای نامحبوب را نیز از بین خواهد برد.
شیه چوانگائو، یک کارمند بازنشسته ۵۷ ساله که در ماه اوت از معبد بازدید کرد، گفت: «شائولین باید به ذات واقعی خود بازگردد.»
اما تاکنون، این حرکت ضدتجاریسازی در بهترین حالت، پراکنده و ناقص بوده است. راهبان زردپوش هر روز نمایشهای هنرهای رزمی مسحورکنندهای را به صورت رایگان اجرا میکنند – البته برای هر کسی که بلیت ۸۰ یوانی مجموعه معبد را خریده باشد. محوطه هنوز مملو از فروشگاههایی است که در یک روز گرم تابستانی، خودشان مملو از گردشگرانی هستند که با اتوبوس برای خرج کردن یوانهای خود برای خرید پاندای کونگفوکار و لافوفوها آمدهاند.
و همه چنین دیدگاه تندی نسبت به «شی» ندارند.
تام لی، یک دانشجوی پزشکی ۲۱ ساله در دانشگاه هنان، در تعطیلات تابستانی خود از شائولین بازدید کرد. «بدون [شی]، معبد شائولین به این همه دستاورد نمیرسید. در سطح بینالمللی شناخته نمیشد… مزایا و معایبی دارد، اما نمیتوان سهم او را نادیده گرفت.» لی گفت که از دیدن راهبان با کالاهای لوکس ناراحت نشده است. «بالاخره، من هم دوست دارم یک رنجرور برانم.»[1]
[1] theguardian.com/world/2025/sep/18/chinas-temple-economy-in-the-spotlight-as-scandals-rock-influential-religious-leaders
