ادی راما، نخست‌وزیر آلبانی، با اعلام طرحی برای ایجاد یک دولت کوچک و مستقل مشابه واتیکان برای طریقت «بکتاشیه» در تیرانا، پایتخت، بحث و جنجال جدیدی به راه انداخته است.
این پیشنهاد ادی راما که در جریان سفر او به آمریکا مطرح شد، در آلبانی با شگفتی روبرو شد و به عنوان اقدامی برای جلب توجه عمومی و در چارچوب برنامه‌های سیاسی او تعبیر شد.
هم‌زمان این موضوع هم مطرح شده است که قانون اساسی آلبانی، که ساختار دولتی یکپارچه را تضمین می‌کند، اجازه چنین اقدامی را نمی‌دهد.
از جامعه بکتاشیان ترکیه نیز صداهایی به گوش می‌رسد که با این ایده مخالف هستند و می‌گویند: «ما دین تحت کنترل دولت نمی‌خواهیم.»
بر اساس سرشماری سال گذشته در آلبانی، جامعه بکتاشی‌ها حدود ۱۰ درصد از کل جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.
الیدور مهیلی، پژوهشگر آلبانیایی-آمریکایی، معتقد است که طرح ناگهانی ایده ادی راما، نخست‌وزیر آلبانی، باعث سردرگمی در کشور شده است.
مهیلی می‌گوید: «هیچ‌کس انتظار چنین اعلانی را نداشت. این اظهارات حتی در خود آلبانی هم مطرح نشد، بلکه در نیویورک تایمز منتشر شد. راستش فکر نمی‌کنم جامعه بکتاشی در آلبانی هم از این موضوع خبر داشتند، چون آنها هم شگفت‌زده شدند.»
مهیلی تاکید می‌کند که بعضی از ناظران در آلبانی این اقدام را یک تلاش تبلیغاتی از سوی نخست‌وزیر دانسته‌اند: «آنها می‌گویند نخست‌وزیر به دنبال مطرح شدن در رسانه‌های غربی است.»
به گفته مهیلی، طرح ایجاد یک دولت کوچک به شکلی که در نیویورک تایمز مطرح شده، از نظر قانونی ممکن نیست، چون قانون اساسی آلبانی تقسیم خاک کشور را ممنوع کرده است.
مهیلی می‌گوید: «ممکن است قانون اساسی را تغییر دهند، اما چنین اقدامی یک حرکت بزرگ خواهد بود. بسیاری از آلبانیایی‌ها از آن حمایت نخواهند کرد.»
پروفسور مهیلی همچنین اشاره می‌کند که نخست‌وزیر آلبانی «عادت دارد چنین ایده‌های عجیب و غریبی را مطرح کند و و سپس منتظر بماند تا ببیند چه اتفاقی می‌افتد.»
اما به گفته مهیلی «این یک اقدام غیر معمول است» به این دلیل که دست روی «موضوع بسیار حساسی» گذاشته است. او می‌گوید: «برای آلبانیایی‌ها، همزیستی ادیان مختلف بسیار مهم است و این موضوعی است که آنها ارزش زیادی برای آن قائل هستند.»
آلبرت راکیپی، رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی آلبانی، می‌گوید از نظر او بهتر بود «این اقدام مهم با مشاوره با نهادهای دولتی، جامعه و گروه‌های مذهبی انجام شود.»
راکیپی نیز با سردرگمی در این موضوع موافق است و می‌گوید سبک نخست‌وزیر آلبانی همین است.
او می‌گوید: «گروهی از مسلمانان آلبانی نگاهی بسیار انتقادی به این موضوع دارند. این یک مسئله مهم است، موضوعی نیست که مدتی درباره آن بحث شود و سپس به عنوان بهانه‌ای برای اجتناب از بحث درباره مشکلات دیگر از آن استفاده شود. خود ایده هم، ایده خطرناکی است. مسئله‌ای نیست که سرسری گرفته شود.»
بکتاشی‌های ترکیه مخالف ایجاد دولت کوچک هستند
اوزگور کاپلان، دبیرکل فدراسیون بکتاشی علوی، گفت: «ما نمی‌خواهیم در هیچ جای دنیا دین تحت نظر دولت باشد. اینکه در آلبانی باشد یا جای دیگری، از دیدگاه ما تفاوتی ندارد. به طور کلی با چنین ایده‌ای مخالفیم.»
حاجی دورسون گوموش‌اوغلو، خلیفه بابای بکتاشی که از طرف دده بابا علی حیدر ارجان، رهبر شاخه باباگان بکتاشی‌ها در ازمیر، صحبت می‌کرد نیز به ایده «واتیکان بکتاشی» در آلبانی واکنش نشان داد.
گوموش‌اوغلو گفت: «طبق آیین بکتاشی، در آلبانی نه تنها دده بابا، بلکه حتی خلیفه بابا هم وجود ندارد. طبق سنت و قواعدی که قرن‌هاست ادامه دارد، دده بابا باید در داخل مرزهای ترکیه ساکن باشد. این پروژه که به عنوان “علوی‌گری بدون علی” توصیف می‌شود، دامی است که از سوی دولت‌های امپریالیستی برای سوءاستفاده از باور علوی‌گری ایجاد شده است.»
اما دکتر کاراکایا-استامپ در واکنش با اظهار نظرها درباره «دام امپریالیستی» و «تلاش برای اهلی‌سازی اسلام» در اروپا مخالف است.
او می‌گوید «کسی که کمی از جهان اسلام و جنبش‌های سلفی شناخت داشته باشد، می‌داند که انجام اصلاحات از طریق بکتاشی‌گری یا لیبرال‌سازی و امثال آن به هیچ وجه ممکن نیست. بکتاشی‌گری به‌طور کلی در جهان اسلام هیچ‌گاه به رسمیت شناخته نشده است. اگر نیروهای امپریالیستی چنین چیزی فکر می‌کنند، سخت در اشتباه هستند.»[1]
[1] bbc.com/persian/articles/cpv2dp34glxo
