سهشنبه ۲ اردیبهشت ۱۴۰۴، در مراسمی رسمی ۵۵۰ امام تازهکار وابسته به وزارت اوقاف مصر پس از پایان یک دوره آموزشی ۲۴ هفتهای در آکادمی نظامی مصر، برای نخستینبار در تاریخ این وزارتخانه، در برابر رئیسجمهور عبدالفتاح السیسی، سوگند وفاداری یاد کردند.
این دوره آموزشی با همکاری میان وزارت اوقاف، آکادمی نظامی و نهادهای مختلف دولتی با هدف «مقابله با افراطگرایی و تقویت آگاهی نسبت به چالشهای فکری معاصر» طراحی شده بود. در مراسم پایانی، احمد نبوی، از اعضای دفتر فنی وزیر اوقاف، متن سوگند را برای امامان قرائت کرد و آنها در برابر السیسی آن را تکرار کردند.
مضمون این سوگند، ترکیبی از تعهد دینی و میهنپرستی بود؛ بخشی از آن چنین بود:
«… أن أكون أمینا على مواریث النبوة، داعیا إلیك على بصیرة، بارًا بكنانتك فی أرضك وطنی العظیم مصر… معتزًا بانتمائی للأزهر الشریف…»
واکنشها؛ تقدیر رسمی، انتقاد مردمی
اسامه الأزهری، وزیر اوقاف، این اقدام را «افتخاری برای ارائه نسل جدیدی از دعوتگران» دانست و تأکید کرد که این امامان «بالاترین سطح آموزش» را زیر نظر نهادهای نظامی دریافت کردهاند.
اما در فضای مجازی، واکنشها رنگ دیگری داشت. بسیاری از کاربران، این اقدام را نمادی از نفوذ فزاینده ارتش در نهادهای دینی و سیاستزدهکردن مسجد و منبر دانستند. کاربرانی چون دکتر مراد علی در حساب کاربری خود نوشتند: «تربیت امامان در آکادمی نظامی، نه اصلاح دینی بلکه سیاستزدهسازی هدفمند دین است.»
برخی دیگر نیز آن را ادامه روند یکدستسازی صداهای دینی به نفع نظام سیاسی دانستند و از اینکه امامان باید وفاداری خود را پیش از آغاز خدمت، نه صرفاً به دین، بلکه به نظام سیاسی اعلام کنند، ابراز نگرانی کردند.
یکی دیگر از صداهای منتقد، سلامه عبدالقوی، از شخصیتهای برجسته اسلامی در مصر بود. او در واکنش به این رویداد در حساب کاربریاش در ایکس نوشت: «تصور کنید که امامان، سوگند وفاداری در برابر السیسی یاد میکنند؟! آیا این اقدام در چارچوب عقیده الولاء و البراء قرار میگیرد؟»
عبدالقوی با اشاره به اصل دینی ولایت و برائت، تلویحاً این اقدام را خلاف مبانی اعتقادی اسلام دانسته و مشروعیت آن را زیر سؤال برده است. از دید او، امامانی که باید تنها به خداوند و آموزههای پیامبر وفادار باشند، اکنون به ابزاری در خدمت سیاست رسمی بدل شدهاند.
در ادامه چه خواهد شد؟
همزمان با این ماجرا، گزارشهایی درباره اجرای دروس نظامی برای دانشجویان دختر دانشگاه الازهر نیز منتشر شده که نشان میدهد سیاست نظامیسازی آموزش دینی، صرفاً به نهاد اوقاف محدود نیست. این تغییرات در ساختار دینی مصر، نشان از جهتگیری آشکار دولت به سوی کنترل بیشتر بر روایت دینی رسمی دارد؛ روایتی که نهتنها باید با دولت هماهنگ باشد، بلکه باید از دل نهادهای نظامی تربیت و تأیید شود.
شاید بتوان گفت که در مصرِ امروز، نزدیکی به خدا دیگر بدون عبور از دروازه ارتش ممکن نیست.[1]
[1] arabi21.com/story/1676738
