“تمدن، عبارت است از مجموعه‌ای انسانی که دارای شاخص‌های مهمی چون جهان‌بینی کلان، انسجام درونی، قدرت جذب و سازماندهی مردمی، جامعیت و فراگیری، و قدرت روزآمدسازی و نوآوری است. چنین شاخص‌هایی را به‌خوبی می‌توان در تمدن اسلامی یافت. قیام اباعبدالله الحسین علیه‌السلام در نیمه دوم قرن هجری، تلاشی برای حفظ اصالت و احیای اسلام بوده است و به همین جهت، طبق حدیث نبوی (ص)، مصباح هدایت و سفینه نجات بودن آن حضرت بر سمت راست عرش الهی حک شده است.
اربعین حسینی تلاشی برای تداوم‌بخشی به حرکت ابا عبدالله الحسین (ع) است که از نخستین اربعین شهادت آن حضرت، توسط بزرگانی چون جابر بن عبدالله انصاری و به قولی با بازگشت اسرای کربلا در نخستین اربعین حسینی شکل گرفته و تاکنون با فراز و فرودهایی ادامه یافته است. این حرکت در چند دهه اخیر اوج گرفته و به حرکتی چند ده میلیونی تبدیل شده است.
آینده‌پژوهی تمدن اسلامی و ارتباط آن با اربعین حسینی از دو منظر آینده‌پژوهی اکتشافی و تجویزی قابل مطالعه است. اما از لحاظ آینده‌پژوهی اکتشافی، می‌توان به شناسایی پیشران‌هایی در قالب کلان‌روندها پرداخت که حاکی از آینده تمدن اسلامی و ظرفیتهای اربعین حسینی در تقویت و شکوفایی هر چه بیشتر آن هستند. پیشران‌ها نیروها و عواملی هستند که در ساخت آینده بسیار مؤثرند. این پیشران‌ها را می‌توان در قالب کلان‌روندها مطالعه نمود. یک روند، عبارت است از تحولات منظمی که قابل شناسایی بوده و حاوی حوادث شگفت‌ساز نیست. کلان‌روند نیز عبارت است از آن روندهایی که ابعاد مختلف زندگی ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد و محدود به بعد خاصی نیست. شناسایی کلان‌روندها را می‌توان از طریق رصد و پیگیری مداوم امور به دست آورد.
کلان‌روندهای مهمی که حاکی از ظرفیتهای اربعین حسینی در شکل‌دهی به گسترش و تعمیق تمدن اسلامی هستند، می‌توانند در محورهای زیر تبیین شوند: افول سکولاریسم و مدرنیته غربی و ظهور/بازگشت مکاتب غیرغربی از جمله تمدن اسلامی؛ بحران معنا و به تبع آن معناگرایی آینده بشری به عنوان بستر ساز شکوفایی اسلامی در آینده؛ برخی آثار مثبت جهانی‌شدن برای بهره‌گیری از ظرفیتهای اربعین؛ رشد و گسترش حکمرانی مردمی و تجلی آن در برپایی مردمی اربعین حسینی از طریق موکب‌های حسینی؛ و در نهایت، کلان‌روند احیای تمدن اسلامی و به تبع آن تعمیق مقاومت اسلامی در جهان امروز.”
